در سالهای اخیر، رشد شهرها باعث شده که ساختوسازها به جای گسترش افقی، بیشتر به سمت بلندمرتبهسازی بروند. این رویکرد هرچند از منظر استفاده بهینه از زمین مفید است، اما سوالات مهمی دربارهٔ ایمنی در شرایط بحران—مثل آتشسوزی یا حملات—پیش میآورد. در ساختمانهای متراکم و بلندمرتبه، کندی روند تخلیه و تراکم جمعیت میتواند پیامدهای جانی و مالی ویرانکنندهای داشته باشد.
یکی از مطالعات انجامشده در این زمینه، مجتمع مسکونی قصر فردوس در شهرک پونک زنجان را بهعنوان نمونهٔ موردی انتخاب کرده است. این مجتمع با جمعیتی بیش از ۱۲۰۰ نفر و ساختمانهای بلندمرتبه و متراکم، بستری مناسب برای بررسی و مدلسازی تخلیه اضطراری فراهم میسازد.
روششناسی کوتاه
در این پژوهش از نرمافزار تخصصی Pathfinder برای شبیهسازی فرایند تخلیه اضطراری استفاده شده است. پژوهشگران شش سناریوی متفاوت را بررسی کردند که از جملهٔ آنها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
اضافه کردن یک درب جدید به مجموعه
تغییر در چیدمان پارکینگها
تدوین و اجرای قوانین رفتاری برای ساکنان هنگام تخلیه
نتایج کلیدی
تحلیل سناریوها نشان میدهد که تغییرات نسبتاً کوچک در طراحی فضا و مدیریت رفتار ساکنان میتواند تأثیر بزرگی بر روند تخلیه داشته باشد:
تغییر چیدمان پارکینگها و اعمال قوانین رفتاری باعث افزایش نرخ جریان تخلیه به میزان ۸٪ در شب و ۱۵٪ در روز شده است.
افزودن یک درب جدید طول مدت کل تخلیه را ۱۲٫۳٪ در شب و ۸٫۲٪ در روز کاهش داده است.
همچنین، اضافه شدن درب جدید باعث کاهش سهم جریان تخلیه از درب اصلی شد؛ بهطوریکه نرخ جریان از درب اصلی به ترتیب ۳۱٪ (شب) و ۳۴٫۵٪ (روز) کاهش یافته است.
پیامدها و پیشنهادهای کاربردی
این نتایج واجد پیامهای عملی مهمی برای طراحان، مدیران مجتمعها و شهرداریها هستند
افزودن خروجیهای اضطراری یا درهای کمکی میتواند بهطور چشمگیری زمان تخلیه را کاهش دهد و فشار از روی مسیرهای اصلی را کم کند.
بازاندیشی در چیدمان پارکینگها (مثلاً جلوگیری از مسدودسازی مسیرهای رسیدن به خروجیها) میتواند جریان عابرین را بهبود بخشد.
آموزش و قوانین رفتاری برای ساکنان—مثل دستورالعملهای ساده برای انتخاب مسیر خروج و همکاری در زمان بحران—نقش مهمی در افزایش نرخ جریان و کاهش زمان تخلیه دارد.
جمعبندی
پژوهش موردی مجتمع قصر فردوس نشان میدهد که حتی تغییرات نسبتاً کمهزینه و ساده در طراحی و مدیریت فضای مسکونی میتواند جان صدها نفر را در شرایط بحران نجات دهد. طراحی متفکرانهٔ مسیرهای خروج و آموزش ساکنان، همراه با آزمایش شبیهسازیشده، پایهٔ لازم برای افزایش ایمنی در مجتمعهای بلندمرتبه است.
Leave a Reply